خاصه مطلقهخاصه مطلقه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای خاصه غیر عارض بر ماهیتی جز ماهیت معروضش است. ۱ - اقسام خاصهخاصه به اعتبار مقایسه و عدم آن (نسبیت و اطلاق) بر دو قسم است: خاصه مطلقه و خاصه نسبیه یا اضافیه. ۲ - توضیح اصطلاح۱. خاصه مطلقه عبارت است از: هر عرضی خاص که به طور اطلاق از مختصات ماهیتی خاص باشد به این معنا که بر هیچ ماهیت دیگری عارض نباشد؛ مانند کاتب و ضاحک برای انسان. ۲. خاصه نسبیه یا اضافیه عبارت است از: هر عرضی خاص که در مقایسه با بعضی از ماهیات، از مختصات موضوع مفروض باشد، هر چند در مقایسه با بعضی دیگر از ماهیات از مختصات موضوعش نباشد، بلکه بر آنها نیز عارض باشد. این خاصه را «خاصه اضافیه» یا «خاصه عرفیه اضافیه» نیز خوانند؛ مانند «دو پا بودن» برای انسان که نسبت به گاو، خر و اسب از مختصات انسان است، ولی نسبت به میمون و انواع طیور از مختصات آن نیست، بلکه از مشترکات است. خاصه‌ای که در منطق اعتبار دارد و از اقسام کلیات خمس محسوب می‌شود خاصه مطلقه است، نه اضافیه. [۱]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۱۰۸.
[۲]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۲.
[۳]
تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۲۴۶.
[۴]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان، ص۳۵.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «خاصه مطلقه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۷. |